Η προσφορά της Κύπρου στο έπος του '40

Το έπος του 1940 και η Κύπρος

Ψηλά στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στην Πίνδο και στον Πενταδάκτυλο γυροφέρνει και τούτη την 28η Οκτωβρίου η μνήμη. H αιώνια Ελλάδα που για πολλοστή φορά αγνοεί την λογική των αριθμών και αγωνίζεται για τα ιδανικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ελευθερίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η Ελλάδα είχε 558.000 νεκρούς, εκ των οποίων οι 288.000 ανήκαν στον άμαχο πληθυσμό. Ένα ακόμη Ελληνικό θαύμα που εκτός από τους χιλιάδες νεκρούς, είχε και αμέτρητους τραυματίες πολλοί από τους οποίους έμειναν ανάπηροι για ολόκληρη τους την ζωή. Μεταξύ τους και πολλοί Έλληνες της Κύπρου. Η Κύπρος που πολεμά και πάλιν μαζί με την μητέρα Ελλάδα έχοντας να επιδείξει μια αξιοζήλευτα ξεχωριστή συμμετοχή.
Το «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου έβγαλε στους δρόμους ολόκληρο τον Κυπριακό Λαό που αψηφώντας τις απαγορεύσεις που επέβαλαν οι βρετανοί αποικιοκράτες ανέμιζε αμέτρητες Ελληνικές Σημαίες. Ο ανταποκριτής του «Ρέουτερ» στη Λευκωσία περιγράφει ως εξής την ατμόσφαιρα: «Εις ολόκληρον την Κύπρο επικρατεί αφάνταστος ενθουσιασμός αφ’ ής στιγμής ελήφθη η είδηση ότι η ΕΛΛΑΔΑ απεφάσισε ν’ αμυνθεί διά των όπλων εις την Ιταλική επίθεση. Εις ολόκληρον την νήσον υψώθηκαν ελληνικές σημαίες οι οποίες κυμάτιζαν παρά τας αγγλικάς. Μέγα πλήθος, συγκεντρώθη προ του Ελληνικού προξενείου και έψαλλεν Ελληνικούς ύμνους. Εις το προξενείο της Λευκωσίας κατά πυκνάς μάζας προσέρχονται ευσταλείς Ελληνοκύπριοι ζητούντες να αποσταλούν εις την Ελλάδα όπως υπηρετήσουν εις τας τάξεις του Ελληνικού στρατού».
Τις πρώτες μέρες του πολέμου 35.000 εθελοντές οι οποίοι εμποδίστηκαν να καταταχθούν άμεσα στον Ελληνικό στρατό πύκνωσαν τις τάξεις των Βρετανικών ενόπλων δυνάμεων και πολέμησαν σ’ όλα τα πεδία των μαχών. Οι τότε ηγέτες της Βρετανίας έριξαν το σύνθημα, ότι οι Κύπριοι εντασσόμενοι στον αγγλικό στρατό, θα είχαν την ευκαιρία να πολεμήσουν για την Ελλάδα και την δική τους ελευθερία. Παρ’ όλα αυτά, όμως, με παρεμβάσεις τους προς τον Μεταξά προσπαθούσαν να αποθαρρύνουν την κατάταξη των Ελληνοκυπρίων στις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας, παραπέμποντας τους στην Κυπριακή μονάδα του Βρετανικού στρατού. Τον Μάρτιο του 1941, 15.000 Ελληνοκύπριοι επάνδρωσαν μονάδες στην Μέση Ανατολή, ενώ 30.000 υπηρέτησαν κάτω υπό την σημαία του Κυπριακού συντάγματος σε διάφορα μέτωπα. Δημιουργούν ακόμη ειδικό σώμα 5.000 ανδρών που μετέχει σε όλα τα μέτωπα και σε όλους τους τομείς εδώ στην μητέρα Ελλάδα.
Οι αντιδράσεις της Κύπρου στο Ελληνικό «ΟΧΙ» και στις νικηφόρες μάχες οι οποίες ακολούθησαν πήραν μορφή Εθνικού συναγερμού με παρελάσεις, σημαιοστολισμούς, δοξολογίες, εορτές, εισφορές, εράνους και έκκληση της εκκλησίας για εγγραφή εθελοντών ώστε να υπηρετήσουν στον Ελληνικό στρατό. Το 1940 με έρανο της Μητροπόλεως Κερύνειας αγοράζεται ένα πολεμικό αεροπλάνο το οποίο ονομάσθηκε «Κερύνεια» και δωρίζεται στην μαχόμενη Ελληνική πατρίδα. Τον Φεβρουάριο του 1941 ο Δ.Ν. Δημητρίου εισφέρει 3.000 λίρες για την αγορά ενός άλλου αεροπλάνου στο οποίο να δοθεί το όνομα «Λάρναξ Κύπρου». Προσφέρθηκαν ακόμα πολλά χρήματα και χρυσαφικά στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και για την φανέλα του στρατιώτη.
Μέσα σε λίγες μέρες συγκεντρώθηκαν 180.000 λίρες για ενίσχυση της πολεμικής προσπάθειας της Ελλάδας, ενώ συνολικά υπολογίζεται ότι οι χρηματικές εισφορές της Κύπρου για τον Ελληνικό αγώνα ξεπέρασαν το αστρονομικό για εκείνη την εποχή ποσό του ενός εκατομμυρίου λιρών. Όσοι δεν είχαν χρήματα έδιναν ζώα και προϊόντα. Στα χωριά εκτυλίχθηκαν συγκινητικές στιγμές με τις προσφορές των γεωργών. Οι γυναίκες πρόσφεραν τα δακτυλίδια και τα σκουλαρίκια τους. Χαρακτηριστικά ο Σύνδεσμος Γυναικών Λεμεσού έκαμε την ακόλουθη έκκληση: «Συμπολίτισσες, Οι αδελφές μας της Ελλάδας προσφέρουν για τη νίκη το αίμα της καρδιάς τους. Ας μην υστερήσουμε εμείς, για νάχουμε το δικαίωμα να λάβουμε μέρος στην χαρά της χαράς τους σαν θα γυρνούν νικητές. Σήμερα που η πατρίδα αγωνίζεται τον υπέρ πάντων αγώνα, τα κοσμήματα φέρνουν ντροπή να τα φοράμε, μα γένονται στολίδια ατίμητα σαν μπαίνουνε στο «Δίσκο της πατρίδας…..».
Τα παιδιά της Κύπρου μεγαλουργούν και στα πεδία των μαχών: Ο Λοϊζος Στυλιανού ο οποίος υπηρέτησε το 1941 σε λόχο σκαπανέων στην Ελλάδα, συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Ιταλία. Όταν οι πρώτοι 46 Κύπριοι φοιτητές των Αθηνών έφευγαν εθελοντές για το μέτωπο, συμφώνησαν, όσοι θα γύριζαν ζωντανοί, να γίνουν ανάδοχοι του παιδιού που σε λίγο καιρό θα έφερνε στη ζωή η γυναίκα ενός απ’ αυτούς, του Γεώργιου Ηλία και να το ονόμαζαν Νίκη ή Νικηφόρο. Ο Μαρκέλλος Θεόδωρος, ιατρός, υπηρέτησε ως εθελοντής στο έπος του 1940 και έδρασε στην περιοχή του Πηλίου. Ο Ροδίων Γεωργιάδης, φιλόλογος αγωνιστής μαζί με τον αδελφό του Μιλτιάδη τελειόφοιτο του Μετσόβιου Πολυτεχνείου συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και εκτελέσθηκαν. Ο Λουκής και Λιάσος Λιασίδης, ο Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Κωνσταντίνος Γιαλλουρίδης και πολλοί άλλοι του 36ου συντάγματος Ευζώνων πολέμησαν ηρωικώς, στην Θεσσαλία, στο Τεπελένι και όπου αλλού το Έθνος έδινε τον υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνα. Οδηγοί και σκαπανείς του Κυπριακού συντάγματος έδρασαν στα πολεμικά πεδία της δυτικής ερήμου στην Μέση Ανατολή και στην Ελλάδα από την Κρήτη έως τα βόρεια σύνορα μας.
Ακόμη, όμως και εκείνες τις δύσκολες ώρες ο διπλός ρόλος των Βρετανών και πάλιν «μεγαλουργεί». Οι Άγγλοι που ενώ από την μια χειροκροτούσαν τον προελαύνοντα Ελληνικό στρατό, από την άλλη τον άφηναν να σφάζεται μόνος του στα Αλβανικά βουνά, ενώ οι ίδιοι λούφαζαν στην Κρήτη!!! Η Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, οι Άγιοι Σαράντα που ελευθερώθηκαν από τους ηρωικούς πολεμιστές μας το 1940, μετά τον πόλεμο δόθηκαν στην Αλβανία. Στον Τσιώρτσιλ ανήκει η διαπίστωση ότι «μέχρι τώρα λέγαμε πως οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, από τώρα και στο εξής θα λέμε, πως οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Και όμως η κυβέρνηση του αρνήθηκε στις 13 Απριλίου 1941 να επιτρέψει εγκατάσταση της Ελληνικής κυβέρνησης στην Κύπρο, όπως ζήτησαν ο πρωθυπουργός Κοριζής και ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ μετά την διάσπαση της γραμμής Αλιάκμονα και την καταιγιστική κάθοδο των Γερμανών προς την Αθήνα. Η ίδια συμμαχική κυβέρνηση αρνήθηκε αποστολή στην Κύπρο 50.000 νεοσυλλέκτων από την Πελοπόννησο για την συμπλήρωση της στρατιωτικής τους εκπαιδεύσεως. Η αγγλική κυβέρνηση που ακόμη και κάτω από αυτές τις τραγικές για την ανθρωπότητα συνθήκες, με κανένα τρόπο δεν ήθελε η ΕΛΛΑΔΑ να έλθει πιο κοντά στην Κύπρο.
Το τέλος του πολέμου και η συντριβή του άξονα αναπτέρωσαν τις ελπίδες και η ευχή όσων έζησαν, ήταν ο πόλεμος εκείνος να ήταν τελευταίος. Η ελπίδα αυτή έπαιρνε την μορφή της θελήσεως κι’ αποφάσεως των λαών εκφρασμένη στον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, να ζήσουν επιτέλους σ’ ένα κόσμο «ειρηνικό και ασφαλή, σύμφωνα με τις αρχές της δικαιοσύνης και του διεθνούς δικαίου» με «σεβασμό της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιαθέσεως των λαών» και των «θεμελιωδών ελευθεριών για όλους» -άρθρο 1 του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών- στο προοίμιο του οποίου καταγράφεται η ρητή διακήρυξη της πίστεως των Λαών των Ηνωμένων Εθνών «στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια και στην αξία του ανθρώπου».
Παρ’ όλα αυτά η Ιστορία διδάσκει ότι οι νικητές του β΄ Παγκοσμίου πολέμου, Άγγλοι, Αμερικανοί και Σοβιετικοί ηττήθηκαν από το Χιτλερικό πνεύμα, γιατί το εφάρμοσαν με τη συνδιάσκεψη της Γιάλτας (1945), πριν παραδοθεί η Γερμανία (!), γιατί εκεί μοίρασαν τους Λαούς της Ευρώπης και των άλλων Ηπείρων σαν αγέλες προβάτων. Γι’ αυτό και όπως έγραψε ένας από τους χιλιάδες Ελληνοκύπριους πολεμιστές του μετώπου, ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Γιαλλουρίδης, «Οι ισχυροί της γης», όταν στις 8/5/1995, εόρτασαν τα πενηντάχρονα της νίκης κατά του άξονα στη Μόσχα, δεν βρήκαν σκόπιμο να αναφερθούν στην συμβολή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ενώ εξήραν τη συμβολή της Γαλλίας, που χάρη στο «πουρκουά» των Γάλλων στρατιωτών παραδόθηκε σε 20 μέρες.
Γράφει ο διακεκριμένος λογοτέχνης και πολεμιστής του έπους του 40, Γιώργος Θεοτόκος: «Η Ελλάδα ξεπηδά από τα βάθη του είναι μας και τα σκεπάζει όλα. Δεν αισθανόμαστε πια άλλο τίποτε, παρά το ένστικτο της Εθνικής ελευθερίας. Αυτό το ένστικτο ήταν συνυφασμένο με τον ενωτικό πόθο μας, να καταστούμε πραγματικοί ελεύθεροι ως πολίτες μιας ελεύθερης Ελλάδας. Γι’ αυτό το ιδεώδες της Ένωσης οι πρόγονοι, οι πατέρες μας και εμείς πολεμήσαμε στον Ελληνικό Στρατό». Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος που οι 700 Κύπριοι εθελοντές, οι περισσότεροι πολεμιστές των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 απέρριψαν το 1962 πρόταση του τότε Πρέσβη της Ελλάδος κ. Δελιβάνη, για να πάρουν σύνταξη από το Ελληνικό Κράτος, έστω και αν οι περισσότεροι κυριολεκτικώς επένοντο! Και δικαιολόγησαν την απόρριψη αυτή με την εξής απάντηση: «Εμείς καταταγήκαμε ως εθελοντές πολεμιστές για να υπερασπιστούμε τα δίκαια της Μεγάλης Μάνας Ελλάδας. Δε θέλουμε καμιά ανταμοιβή».
«Όταν τελειώσει ο πόλεμος, τ’ όνομα της Κύπρου θα περιληφθεί ανάμεσα σ’ εκείνα που στάθηκαν άξια, όχι μόνο για την δικιά μας, αλλά και για τις μελλούμενες γενιές». Αυτά τα έλεγε ο Ουίνστον Τσόρτιλ, απευθυνόμενος στον Μητροπολίτη Πάφου Λεόντιο όταν το 1943 επισκεπτόταν για δεύτερη φορά την Κύπρο. Ψεύτικα και μεγάλα λόγια, λόγια παρηγοριάς που αμέσως μετά την συντριβή του φασισμού άπαντες λησμόνησαν…. Τρανό παράδειγμα οι 40.000 πάνοπλοι με αμερικάνικης κατασκευής όπλα, τούρκοι τρομοκράτες, στα κατεχόμενα της Κύπρου, την ώρα που απαγορεύουν στην ημικατεχόμενη Κυπριακή Δημοκρατία να κατέχει έστω και ένα αμερικάνικό τυφέκιο! Και οι έποικοι που για τους αγγλοαμερικανούς είναι απομονωμένοι τουρκοκύπριοι.

Τα Οκτωβριανά του 1931

Συμπληρώνονται φέτος 76 χρόνια από την εθνική εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931. Τότε που ο Κυπριακός Ελληνισμός για πολλοστή φορά ξεσηκώθηκε αξιώνοντας την λευτεριά του και την ΕΝΩΣΗ του με την μητέρα Ελλάδα. Αιτία οι σκληροί νόμοι με αποκορύφωμα την πληρωμή από τους κυπρίους μεγάλου υποτελικού κεφαλικού φόρου, οφειλή της Τουρκίας προς τους βρετανούς κεφαλαιούχους, αλλά και η διάψευση των ελπίδων του λαού της Κύπρου για εθνική αποκατάσταση.
«Έλληνες αδελφοί. Πενήντα και τρία χρόνια αγγλικής κατοχής έπεισαν όλους και διαπίστωσαν περιτράνως: α) ότι οι δούλοι λαοί δεν ελευθερούνται με τα ικεσίας, τας παρακλήσεις και τας εκκλήσεις προς τα αισθήματα των τυράννων β) ότι η απάντησις των τελευταίων είναι η περιφρόνησις προς τους ικετεύοντας ευτελείς δούλους και η αποθράσυνσις των γ) ότι η μόνη σωτηρία μας από πάσης απόψεως είναι η εθνική απολύτρωσις και ότι οι ξένοι είναι εδώ δια να θεραπεύσουν τα γενικά και ειδικά συμφέροντα των με κατάντημα βέβαιον την ηθικήν και υλικήν μας εξαφθλίωσιν. Διά τούτο με το βλέμμα υψωμένον σταθερώς προς τον φωτεινόν αστέρα Νέας Βηθλεέμ του Εθνικού Σωτηρίου, ένα δρόμον έχουμεν και μόνον να βαδίσωμεν… ομονοούντες και λυσμονούντες τας διχονοίας με πάσαν θυσίαν και με παν μέσον να επιδιώξωμεν την εθνική μας λύτρωσιν δια της μετά της μητρός Ελλάδος Ενώσεως... Τι και αν οι ξένοι τύραννοι στηρίζονται επί κολοσσών κτηνώδους βίας και ισχύος. Προς την βίαν ας αντιτάξωμεν το δίκαιον μας, που θα θριαμβεύσει στο τέλος, μάλιστα όταν εμπνέεται με όλη την δύναμιν της ψυχής… Εμπρός και ο Θεός που δεν έπλασε τους λαούς του και τα πλάσματα του να είναι δούλοι των άλλων, είναι μαζί μας».
Αυτά έγραφε μεταξύ άλλων η προκήρυξη που κυκλοφόρησε την 17η Οκτωβρίου 1931 και έφερε την υπογραφή του Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημου. Η Κύπρος όλη ξεσηκώνεται σ’ ένα ειρηνικό αγώνα που πνίγηκε στο αίμα. Χιλιάδες άνθρωποι, άοπλοι αλλά αποφασισμένοι κατευθύνονται προς το κυβερνείο. Ένας νεαρός κατεβάζει την αγγλική σημαία και υψώνει την γαλανόλευκη. Ο κυβερνήτης αρνείται να δεχθεί αντιπροσωπεία του πλήθους για να τους ακούσει και να παραλάβει το υπόμνημα τους. Ο χώρος καταλαμβάνεται από πάνοπλους άγγλους στρατιώτες. Ο κόσμος επιτίθεται και πυρπολεί το κυβερνείο. Ο βρετανοί πυροβολούν αδιακρίτως. Πολλοί τραυματίζονται, ενώ ένας δεκαεπτάχρονος, ο Ονούφριος Κληρίδης πέφτει νεκρός. Η εξέγερση απλώνεται σε όλο το νησί. Λίγες μέρες αγότερα, στις 23 Οκτωβρίου, συλλαμβάνονται αρκετοί Μητροπολίτες και οι παραιτηθέντες Έλληνες «βουλευτές». Ο Μητροπολίτης Κυρήνειας Μακάριος μεταβαίνει στην Λευκωσία και εκφωνεί πύρινο εθνικό λόγο καλώντας τα πλήθη να μεταβούν στο Διοικητήριο της πόλης και επικεφαλής πορείας διατάσσει να κατέβει η αγγλική σημαία και να υψωθεί η Ελληνική. Οι άγγλοι απειλούν με εκτέλεση τον νεαρό που σαν αίλουρος αναρριχάται στον ιστό υψώνοντας την Ελληνική σημαία. Ο Μητροπολίτης προτάσσοντας το στήθος του αποτρέπει την εκτέλεση.
Την νύκτα αγγλικές δυνάμεις επιτίθενται κατά της Μητρόπολης Κερύνειας, διαλύουν τα πλήθη και σέρνουν τον Μητροπολίτη σε στρατιωτικό όχημα, για να οδηγηθεί προς την εξορία. Ακολουθούν δολοφονίες, τραυματισμοί, συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες, περιοριστικά μέτρα, απαγόρευση ύψωσης της Ελληνικής σημαίας και άλλα μέτρα καταστολής της επανάστασης. Παρ’ όλα αυτά ο Λαός με αναπτερωμένο φρόνημα υπομένει και ετοιμάζεται. Ο αγώνας του για την ελευθερία συνεχής και άοκνος. Η ολοκληρωτική συμμετοχή του στον υπέρ πάντων αγώνα της ανθρωπότητας κατά του ναζισμού και φασισμού για την υπεράσπιση της παγκόσμιας ελευθερίας αναπτερώνει τις ελπίδες του. Ελπίδες που διαψεύσθηκαν ξανά όταν οι άγγλοι για πολλοστή φορά επαναλάμβαναν κυνικώς αυτό που υπουργός τους των αποικιών Λόρδος Πάσφιλντ μας έλεγε και το 1931. Ότι δηλαδή «το κυπριακό είναι κλειστό». Την απάντηση στην ιταμή τους πρόκληση την έδωσαν τα παιδιά του Μακαρίου και του Διγενή με τον ένδοξο αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., που άρχιζε την πρώτη του Απρίλη του 1955, για ΕΝΩΣΗ και μόνο ΕΝΩΣΗ. Στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν αμέτρητα αμούστακα παλικάρια δίδαξαν στους φλεγματικούς βρετανούς πως οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι. Οι αμέτρητες θυσίες και τα ολοκαυτώματα που δυστυχώς δεν έφεραν και πάλιν το ποθούμενο. Ένας αγώνας που συνεχίζεται ακόμα αφού με την πλήρη ανοχή και την καθολική υποστήριξη των άγγλων και των αμερικάνων ο τούρκος εισβολές επανήλθε ξανά και κατακρατά, οικειοποιείται, συλεί και δηώνει το 37% της κυπριακής γης.

Εθελουσίως παρόντες

Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, απόγευμα, πρώτη μέρα της τουρκικής εισβολής της 20ης Ιουλίου του 1974. Οι γιατροί προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν στην ζωή τον τραυματισμένο στο κεφάλι και στην κοιλιακή χώρα, εθελοντή πολεμιστή, που μόλις είχε μεταφερθεί από την πρώτη γραμμή του μετώπου. Το παλικάρι δίνει και χάνει δυστυχώς την μάχη με την ζωή. Από εκείνη την στιγμή αρχίζει να εκτυλίσσεται μια απίστευτα συγκλονιστική ιστορία. Η σωρός του ήρωα μεταφέρεται μαζί με τις σωρούς άλλων πεσόντων ηρώων και ενταφιάζεται στο νέο κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης της Λευκωσίας. Στον πρόχειρο σταυρό που στήνεται αναγράφεται ως ο άγνωστος Σάκης Ηλίας. Η οικογένεια του μαθαίνει για τον τραυματισμό του, αλλά χάνει για πάντα τα ίχνη του. Έτσι, μπαίνει στον κατάλογο των 1619 αγνοουμένων και μένει εκεί για 27 ολόκληρα χρόνια. Στις 29 Μαΐου του 2001, μετά το άνοιγμα των τάφων πεσόντων ηρώων της εισβολής και με την επιστημονική μέθοδο ταυτοποιήσεως οστών αποκαλύπτεται ότι ο άγνωστος Σάκης Ηλίας ήταν στην πραγματικότητα ο εθελοντής πολεμιστής Διονύσιος Παλαιολόγος από το Κολλύριο του Πύργου Ηλείας. Ο ενταφιασμός των οστών του ήρωα γίνεται με τις δέουσες τιμές, στις 14 Ιουνίου 2001, στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Εκεί όπου αναπαύονται οι προδομένοι ήρωες του Ελληνισμού, που έπεσαν στο πεδίο της τιμής, υπερασπιζόμενοι τους ανατολικότερους προμαχώνες του, το μαύρο καλοκαίρι του 1974.
Ο Διονύσιος Παλαιολόγος υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία στην Κύπρο και κατά την διάρκεια της γνωρίζει την Ερμούλα Χριστοδούλου από την Λεύκα της Μόρφου, πρόσφυγα της τουρκοανταρσίας του 1964. Σμίγουν μαζί με τα δεσμά του γάμου και κάνουν δύο παιδιά. Ζουν στην κατεχόμενη σήμερα πόλη της Μόρφου και πλάθουν όνειρα που σκορπίζονται εκείνο το μαύρο πρωινό της 20ης Ιουλίου του 1974, καθώς τρέχει πρώτος για να υπερασπίσει την δεχόμενη ύπουλη και άνανδρη εισβολή Κυπριακή Δημοκρατία. Αποχαιρετά την γυναίκα του και τα παιδιά του και κατατάσσεται εθελοντής στο τμήμα που ανέλαβε αποστολή να εκκαθαρίσει από τους ενόπλους τα τουρκοκυπριακά χωριά Αγκολέμι και Ελιά. Εκεί όπου τραυματίστηκε από το κυνηγετικό όπλο τούρκου τρομοκράτη.
Γιατί, όμως, αυτό το ασυγχώρητο λάθος και η σύγχυση με το όνομα του. «Είμαι ο Σάκης από την Ηλεία, ρε παιδιά». Λέγεται πως μόνο αυτό πρόλαβε να ψελλίσει, λίγο πριν χάσει την τελευταία του μάχη. Μέσα στον πανικό των ημερών κάποιοι δυστυχώς δεν μπόρεσαν να καταλάβουν. Έτσι συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο πεσόντων ως ο άγνωστος Σάκης Ηλίας. Ένας από τους πολλούς άγνωστους πεσόντες ήρωες, έως την μέρα που η επιστήμη αποκάλυψε την ταυτότητα του. Ο Σάκης Ηλίας που στην πραγματικότητα ήταν ο αγνοούμενος Διονύσιος Παλαιολόγος, από το Κολλύριο του Πύργου Ηλείας.
Λέγεται πως η ιστορία πάντα εξοφλεί το χρέος της. Μόνο που τούτη την φορά το αντίτιμο ήταν για όλους μας πάρα πολύ βαρύ. Αυτή η απίστευτη τραγωδία με τις καταστροφικές πυρκαγιές, στην ιδιαίτερη πατρίδα του ήρωα. Εκεί και ο γέροντας πατέρας του Λάμπρου Νικησόπουλου, ενός ακόμη ήρωα από τα χωριά της Ηλίας που έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Εκεί όπου οι Ελληνοκύπριοι πυροσβέστες έσωσαν τον γέροντα και τα υπάρχοντα του από την πύρινη λαίλαπα. «Ο γιος μου σας έστειλε για να μας σώσετε», έλεγε μπροστά στις τηλεοπτικές μηχανές λήψεως, ευχαριστώντας τους εθελοντές πυροσβέστες από την Κύπρο για την αυτοθυσία τους. Τριάντα τρία χρόνια μετά, οι Ελληνοκύπριοι πυροσβέστες ήλθαν ως από μηχανής Θεοί για να ανταποδώσουν ένα μικρό μόνο μέρος από το ανεξόφλητο χρέος. Για τον Θανάση και τον Λάμπρο από την Ηλεία και για άλλους πολλούς Ελλαδίτες αδελφούς που έπεσαν υπερασπιζόμενοι τις προδομένες Κυπριακές Θερμοπύλες.
Εθελοντές άλλωστε κρατούσαν πάντα όρθιο τούτο το Έθνος και όχι βιαίως επιστρατευμένοι. Οι Έλληνες της Κύπρου, όπως έκαναν πάντα από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα στης μεγάλης πατρίδας το κάλεσμα, εθελουσίως παρόντες, σε μια εκδήλωση αδελφικού χρέους, εντός των πλαισίων μιας αυτονόητης αμφίδρομης συμπαρατάξεως. Αποστομωτική απάντηση στους άκαπνους και ανίδρωτους αγωνιστές του Κολωνακίου, που επιμένουν μονότονα να ρίχνουν την χολή τους. Έγραψε προ καιρού λοιπόν μεταξύ άλλων στην εφημερίδα που τον εργοδοτεί ο Ιωάννης Πρετεντέρης: «Είμαστε φίλοι, κολλητοί, κουμπάροι αν προτιμάτε, αλλά άλλο Αθήνα και άλλο Λευκωσία…». Τι αδέλφια και πράσινα άλογα δηλαδή…. Κούνια που σας κούναγε και σας και όλους όσους σκέφτονται τόσα φθηνά κύριε Πρετεντέρη μας.