Κυριάκος Μάτσης

Γεννήθηκε το 1926 στο Παλαιχώρι της Κύπρου. Μετά την αποφοίτησή του από το δημοτικό σχολείο του χωριού, πηγαίνει στο Γυμνάσιο της Αμμοχώστου, όπου διακρίνεται για την πνευματική και εθνική του δράση. Έφηβος μαθητής γράφει το 1944: Θα ριχτώ στον αγώνα. Θα πολεμήσω τίμια και παλικαρίσια. Θ' αγωνιστώ για το λαό. Τον βλέπω αμόρφωτο και θέλω να τον μορφώσω, τον βλέπω αδικημένο και θέλω να τον δικαιώσω. Στις 29 Ιουνίου 1945 με την ευκαιρία της αποφοιτήσεώς τους, ο Μάτσης προσφωνεί τους συμμαθητές του, λέγοντας και τα ακόλουθα: «Ο κόσμος σήμερα, ύστερα από ένα αιματοκύλισμα, πλέει σε ένα πέλαγος ιδεολογιών και η νεολαία βρίσκεται μπροστά σε πραγματικό αδιέξοδο. Αλλά η Ελληνική νεολαία δεν θα βρεθή ποτέ σε μια τέτοια θέση. Μοναδική της ιδεολογία πρέπει να είναι η ιδεολογία της Ελλάδος, μοναδικό της σύμβολο η Ελληνική γαλανόλευκη, πάνω στην οποία βρίσκεται απεικονισμένο το πραγματικό ιδανικό του Έλληνα, πίστη του στην Πατρίδα και στην θρησκεία. Ελληνόπουλα, ας κλείσουμε βαθιά μέσα μας την Ελλάδα. Εμπρός, λοιπόν, ακρίτες των Εθνικών μας επάλξεων. Ας της δώσουμε το κάθε τι. Και την ζωή μας ακόμα. Γιατί αν πραγματικά μια φορά κανείς πεθαίνει, το να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα, θεία είναι η δάφνη ...».
Το 1946 έρχεται στην Ελλάδα, φοιτητής πια της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στις 30 Οκτωβρίου 1946, μια μόλις εβδομάδα μετά την άφιξή του στην συμπρωτεύουσα, γράφει στο ημερολόγιό του: «Πριν δύο μέρες γιορτάσαμε την 28η Οκτωβρίου. Τρίξανε τα ξύλινα πόδια των αναπήρων του πολέμου. Και το τρίξιμο τους έφερε στη ψυχή ένα αίσθημα απελπισίας, γιατί οι θυσίες μας θυσιάστηκαν στο βωμό του αγίου συμφέροντος των μεγάλων δυνάμεων. Εφ' όσον η ηρωική αυτή χώρα πληρώνεται με το κάλπικο νόμισμα των ωραίων λόγων και των επιβλητικών εκφράσεων, ενώ τα αληθή της συμφέροντα παραβλάπτονται ουσιωδώς, δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι επικρατεί εις τον κόσμο δικαιοσύνη. Τουταναντίον ο 20ος αιών είναι στίγμα δια την ανθρωπότητα και τον πολιτισμόν, διότι, παρά τας διαφόρους επαγγελίας, τους σοσιαλισμούς και τους κομμουνισμούς, ο κόσμος εις την πραγματικότητα πεινά, βασανίζεται, ψοφά εις τα πεζοδρόμια Στις 31 Δεκεμβρίου 1946, αναλογιζόμενος τον Πόλεμο, που ένα χρόνο πριν έχει λήξει, γράφει: «Χρειάζονται ακόμη αιώνες για να συναισθανθή η ανθρωπότης ότι μόνον με την συναδέλφωσιν των λαών θα μπορέση ο ταλαίπωρος κόσμος να ζήση αρμονικά στον πολυτάραχο πλανήτη μας». Ο Γεώργιος Παπανδρέου, τον αποκαλεί «αηδόνι της Κύπρου», όταν τον ακούει να μιλά με πάθος για το Κυπριακό σε κάποια φοιτητική εκδήλωση.
Κατά την δράση του ως αντάρτης της Ε।Ο.Κ.Α. συλλαμβάνεται ύστερα από προδοσία και οδηγείται στα Αγγλικά κρατητήρια της Ομορφίτας, υποβαλλόμενος σε φοβερά βασανιστήρια. Κατά την διάρκεια της κράτησης του τον επισκέπτεται ο ίδιος ο κυβερνήτης στρατάρχης Χάρντινγκ προκειμένου να του αποσπάσει μυστικά της Οργάνωσης. Ο στρατάρχης Χάρντινγκ του προσφέρει μάλιστα και το αστρονομικό ποσό για εκείνη την εποχή ων 500.000 λιρών, καθώς και κάθε είδους προστασία προκειμένου να ομολογήσει, για να εισπράξει την απάντηση: "Εξοχότατε, ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής.". Ο Χάρντινγκ μένει έκθαμβος από τον ακέραιο χαρακτήρα του Μάτση. Το Νοέμβριο του 1956 ο Μάτσης καταφέρνει να αποδράσει και συνεχίζει να μάχεται στο βουνό. Σε μια επιστολή του προς ένα παιδί ενός συγγενή του γράφει: "Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από εκείνη που αισθάνεται ένας σαν βλέπει να μετατρέπονται σε πραγματικότητα τα όνειρα, οι ελπίδες και τα ιδανικά του. Το ξέρω πως ο δρόμος είναι δύσκολος, μα είμαστε και εμείς ακούραστοι. Δοκίμασα πιο έντονα τον πειρασμό όταν, περαστικός από το χωριό μου, ήμουν υποχρεωμένος να μη δω τους δικούς μου. Μα έτσι θα είναι πιο έντονη η χαρά όταν βρεθούμε τη μέρα της νίκης." Στις 19 Νοεμβρίου του 1958 ο Μάτσης ύστερα από προδοσία βρίσκεται στο κρησφύγετο του περικυκλωμένος από Άγγλους στρατιώτες. Τρία πράγματα σκέφτηκε να κάνει: να κάψει τα έγγραφα της Ε.Ο.Κ.Α., να διώξει τους δύο συντρόφους του και να γεμίσει το όπλο του. Οι Άγγλοι αν και πολύ περισσότεροι φοβήθηκαν και προτίμησαν τη σιγουριά της ρίψης χειροβομβίδων. Ο Μάτσης κείτονταν νεκρός πιστός στα ιδανικά του ανεβαίνοντας στο πάνθεον των ηρώων.